ثبت علمی موسيقی و رقص های ايران زمين
منصوره ثابت زاده کار شناسايی و ثبت موسيقی ها و رقص های محلی را بيست و سه سال پيش در زمانی که رقص و موسيقی در ايران زمان جنگ ممنوع بود، تک و تنها و بدون کوچکترين حمايتی آغاز کرد.او متولد تهران است، اما کودکيش را در مشهد و تربت جام و در کنار مادربزرگ و دايه ای که خوب می رقصيدند و خوب می خوانده اند، گذرانده است.
خانم ثابت زاده در جستجوی نغمه ها و رقص های سنتی و محلی ايران به دفعات به نقاط مختلف ايران سفر کرده، برای پی بردن علمی به اين نغمه ها، آواها و رقص ها، علاوه بر گرفتن دکترای ادبيات؛ رديف سازی، نواختن سنتور و شيوه عبدالله خان دوامی و تئوری موسيقی را نزد استاد مجيد کيانی آموخته، رديف آوازی را نزد علی اکبرخان مجيدی و رضوی سروستانی و کرامتی تحصيل کرده، تئوری موسيقی غربی را از محمد رضا درويشی و سولفژ را از استاد سرکيسيان فراگرفته تا آمادگی تحقيق در باره موسيقی های ايران را داشته باشد.
سپس به تاجيکستان، ازبکستان و آذربايجان سفر کرده، در آذربايجان و تاجيکستان دوره های آوانگاری و مردم نگاری رقص را گذرانده و يکی دو سالی است که به طور جدی فلسفه می خواند.
او می گويد پيش از سفر به تاجيکستان و آذربايجان برای فرا گرفتن آوا نگاری و مردم نگاری رقص، به طور تجربی به ثبت رقص ها رسيده بود. يادداشت های او در اين سفرها، در مجموعه ای به نام پژوهشی در موسيقی تاجيکستان در ۱۳۷۸ برنده جايزه ملی پژوهش از وزارت ارشاد شد.
رقص کرمانجی
منصوره ثابت زاده در مورد چگونگی تحقيقش درباره موسيقی و رقص های محلی ايران می گويد: « در روستاها رقص ها را در عروسی ها می ديدم. عکس های اوليه ام را خودم گرفتم. رقصنده ها را شناسايی و با آنها مصاحبه می کردم. خيلی کار سختی بود چون رقص ممنوع بود و اغلب آنها ديگر نمی رقصيدند. با آزاد شدن موسيقی کار من هم تا حدودی آسان شد.»
او در پاسخ اين پرسش که آيا مجموعه موسيقی های محلی که گردآورده توسط نوازندگان محلی نواخته شده يا بازنوازی شده اند، گفت:" ممکن است در يک منطقه نوازنده ای فقط سه مقام را بلد باشد بزند يا ممکن است نوازنده ای که کرمانجی می زند، چيزی را بنوازد که هيچکس بلد نيست. به همين دليل من بايد همه اينها را ضبط می کردم و از ميان آنها بهترين ها را برمی گزيدم. برای پيدا کردن بهترين ها ده ها بار مثلا به شمال خراسان سفر کردم و آنها را که بهتر از ديگران می نواختند به هزينه خودم به تهران آوردم. برای اينکه ضبط حرفه ای باشد، آنها را به استوديو می بردم و در فضای شادی قرار می دادم تا از نظر حسی آماده باشند، بعد کارشان را ضبط می کرديم . البته در مواردی مانند « تشت زنی» زنان شمالی که آوردن آنها به استوديو مقدور نبود از نوارهايی که در محل ضبط کرده بودم، استفاده کردم."
خانم ثابت زاده می گويد در پاره ای از نقاط با نفوذ موسيقی تهران جلسی که به موسيقی تهرانی معروف است، موسيقی سنتی تحت تاثير قرار گرفته، حتی در بعضی نقاط در کنار سازهای سنتی ارگ نواخته می شود يا در مازندران فقط يک رقص و در گيلان ۳ يا ۴ رقص باقی مانده است.
او می گويد هر خطه ای دست کم ۱۰ تا ۲۰ رقص دارد. به دليل تشابه حرکات، تفکيک رقص ها خيلی آسان نبود. بعضی مناطق مثل اصفهان، شيراز، مشهد و يزد و اصولا شهرهای فارس زبان رقص خاصی ندارند.
خانم ثابت زاده درباره انواع رقص ها و ريشه های احتمالی آنها می گويد: "تحقيق در باره ريشه اين رقص ها جزو برنامه بيست سال آينده من است. اما در مورد بعضی رقص ها مانند رقص داشی که در تهران هم وجود دارد، می توان گفت رقصی است که نشانگر نوعی غرور و مردانگی و مراقبت از ناموس، زن، بچه ، شهر و ولايت است. ممکن است اين رقص با قلندرها و عيارهای قديم مرتبط باشد. بعضی رقص ها ريشه نيايشی دارند. در بلوچستان تعداد رقص ها به طور عجيبی زياد است. در شرق خراسان رقص « ابهريا »، رقص کشاورزی است ، احتمالا اين رقص با جشن های مهرگان و آيين ميترايسم ارتباط دارد. در لرستان رقصی به نام « چمريونه» وجود دارد که رقص عزاست. در اين رقص زنها دست به دست هم می دهند و با حرکت رقص، شيون کنان بالای سر جنازه می روند. حدود ۱۸۰ نوع رقص را در مناطق مختلف ايران شناسايی کرده ام."
با توجه به بی اعتنايی به رقص و با توجه با وجود نسبتا گسترده ماهواره در نقاط مختلف ايران اقدام خود جوش و عاشقانه خانم ثابت زاده در شناسايی و ثبت علمی اين رقص ها قابل تحسين است.
منصوره ثابت زاده از خانم ديگری به نام مهشيد نقاش پور ياد می کند که درباره موسيقی و رقص شوشتر تحقيق کرده و به زودی کتابش توسط حوزه هنری منتشر خواهد شد.
از مجموعه موسيقی های رقص محلی که خانم ثابت زاده جمع آوری کرده تاکنون موسيقی رقص های لرستان، کردستان، تربت جام و شمال خراسان ( کرمانج ها ) توسط موسسه ماهور منتشر شده و تا نوروز نيز موسيقی رقص قشقايی و ترکمنی و کتابی در باره رقص های تربت جام منتشر خواهد شد.
لادن پارسی
منبع : بی بی سی فارسی
posted by Iranian @ 3:07 AM
0 Comments:
Post a Comment
<< Home